To właśnie napięcie centrum-peryferie posłużyło jako podstawowa przesłanka badawcza w trakcie pisania niniejszej książki. Celem, jaki stawia sobie Autorka, jest opisanie trzech odrębnych zjawisk w piśmiennictwie o Zagładzie, których status można określić jako kontrowersyjny badawczo, peryferyjny, a co się z tym wiąże, zmuszający do dokonania istotnych rewizji w obrębie przyjętych rozstrzygnięć badawczych: eseistyki, literackiego zapisu kobiecego doświadczenia Zagłady i autobiografii historyków Holokaustu. W każdym z omówionych przypadków w odmienny sposób zdefiniowano marginalność/niekanoniczność analizowanego zjawiska. W pierwszej części kryterium różnicującym jest klasyfikacja genologiczna utworów, ich usytuowanie na mapie gatunków dominujących w piśmiennictwie o Zagładzie. W części drugiej marginalność ma wymiar genderowy, zarówno w odniesieniu do doświadczenia granicznego, jak i tekstu. Autorka poddaje tu analizie kobiece autobiografie czasów wojny (m.in. Cywii Lubetkin, Leokadii Szmidt, Janiny Bauman), a także postmemorialne utwory autorek ?drugiego pokolenia literatury i sztuki Holokaustu? (Bożeny Umińskiej-Keff, Sylwii Chutnik, pomnik Rachel Whiteread), zadając pytanie o stosunek tych dzieł do androcentrycznego tekstu wojennego. Wreszcie, w części ostatniej kryterium badawczej peryferyjności czy marginalności definiowane jest jako skomplikowanie relacji podmiotowo-przedmiotowych określających pozycję badacza, którą znamionuje uwikłanie w przedmiot naukowego namysłu.

Z pewnego punktu widzenia teksty omawiane w książce stanowią "margines marginesu", zagospodarowujący pogranicza obszaru zagadnień, które nieustannie negocjują swoją pozycję wobec idei (fantomu?) kanonu, centrum, "mocnej" metodologii; negocjują w ramach ruchliwej, mobilnej granicy, która nieustannie się przesuwa.

W swojej najnowszej książce Pozytywiści warszawscy: dylematy pokolenia. Studia Janicka kontynuuje nowoczesne spojrzenie na pozytywizm, dzięki czemu powstała fascynująca opowieść, która odświeża i ożywia tę – pozornie nudną, pokrytą szlachetną patyną – epokę. Na uwagę zasługuje już sam tytuł – wiele mówiący, zdradzający autorski zamysł. Pojawiają się tu bowiem dwie znaczące kategorie – przestrzeni i pokolenia. Janicką interesuje pokolenie młodych ludzi, zazwyczaj absolwentów Szkoły Głównej, którzy tworzyli (nie tylko literaturę) tuż po klęsce powstania styczniowego i którzy musieli stawić czoła wielu dylematom epoki. Najogólniej rzecz ujmując, musieli z jednej strony odpowiedzieć na pytanie, jak żyć pod zaborami w czasach zintensyfikowanych represji, a z drugiej – jak odnieść się do przyspieszenia cywilizacyjnego Europy i Ameryki.

fragment recenzji dr hab.Mateusza Skuchy

[…] klucz biograficzny/biografistyczny świetnie się w tej pracy sprawdza. Ilekroć mamy do czynienia ze szkicami „ludzi żywych” – Świętochowskiego, Żeromskiego, Komornickiej czy Orzeszkowej – tylekroć wyglądają ku nam osoby, których życie jest zmiennym, pełnym myśli i sprzeczności irracjonalnym procesem, zmaganiem, pracą, usiłowaniem. W tym trudzie kształtowania własnej egzystencji i nadawania sensu swojej służbie publicznej – są to zawsze nasi współcześni. Piękne są w tej książce fragmenty, w których pokazuje się nam sama Autorka: mówiąca własnym głosem, przeświadczona (słusznie przecież), że odczytanie prac tamtego pokolenia jest zadaniem i to zadaniem ważnym, angażująca nas – czytelników w swoją lekturę, czasem szczegółową, czasem emocjonalną, czasem mierzącą się z próbą syntezy. Obecność tego głosu – człowieka odczytującego – uważam za ogromną zaletę tej pracy.

fragment recenzji dr hab.Małgorzaty Litwinowicz‑Droździel

Co humanistyka może zaproponować w kwestii zwierzęcej, czego nie umożliwiają ani etologia, ani ewolucjonizm, ani nauki przyrodnicze? Co istotnego oferują badania kulturowe, czego nie wyczerpuje etyka praw zwierząt ani socjologiczne badania ludzko-zwierzęcych relacji? Co wnoszą studia nad zwierzętami, czego brakowało zarówno w dotychczasowym modelu uprawiania nauki, jak i w społecznych ruchach na rzecz zwierząt? Anna Barcz, Dorota Łagodzka - Wstęp

Dlaczego "ucieczki"? Odpowiedź na to pytanie jest złożona, i udziela jej cała książka: zarówno przekrojowa i zarazem głęboka refleksja z elegancją sformułowanego słowa wstępnego, jak i następująca po nim, pieczołowicie ułożona antologia. Jednym z licznych powodów, które wskazuje autor, by wybór przedmiotu - i swoje badawcze poczynania - uzasadnić, jest konstatacja, że światową historię literatury dałoby się przedstawić "jako historię opowieści o ucieczkach"; jak podkreśla Bieńczyk, "temat ucieczki należy, podobnie jak miłość, do zbioru zupełnie podstawowych, a dla czytelnika nierzadko najbardziej atrakcyjnych motywów literackich". Wydaje się, że choćby ta jedna przesłanka wybór przedmiotu czyni zasadnym - ba, niezbędnym - a potencjalnego czytelnika wprawia w stan najpierw zdumienia - potem podszytego podnieceniem oczekiwania: coś tak oczywistego, że nawet nie zdawaliśmy sobie z tego sprawy, fundamentalny i wszechobecny motyw literacki (i zresztą w każdym znaczeniu) nie doczekał się jeszcze ani próby syntetycznego ujęcia, ani przekrojowej reprezentacji tekstów... Lecz wreszcie - mamy to. Bowiem - powiedzmy to już teraz - książka Marka Bieńczyka kładzie podwaliny pod literaturoznawczą "fugologię". (fragment recenzji wydawniczej Andrzeja Kotlińskiego)

Książka ta poświęcona jest szczególnej konstelacji tekstów artystycznych i teoretycznych, która umożliwia wgląd w rozumienie doświadczenia historycznego od połowy XX wieku. W centrum uwagi autorki znajdują się dzieła artystyczne i literackie, traktowane jako „obiekty teoretyczne”, które prowadzą do wypracowania nowych teoretycznych i krytycznych ram umożliwiających radzenie sobie współcześnie z przeszłością. Konstelację tę tworzą „Pamiętnik z powstania warszawskiego” Mirona Białoszewskiego, seria obrazów malarskich „18 Oktober 1977” Gerharda Richtera oraz komiks Arta Spiegelmana In the Shadow of No Towers. Z ich analiz wyłania się autorska koncepcja realizmu traumatycznego rozwijana w kolejnych partiach poświęconych realizmowi, traumie i wydarzeniu.

Ogląd dorobku naukowego poświęconego Irzykowskiemu skłania przede wszystkim do pytania o aktualność tego pisarza, krytyka i myśliciela.

Czy poświęcone kulturze polskiej pisma stanowią nadal źródło inspiracji, czy przynależą już raczej do modelowych ujęć problematyki odległej, osadzonej w określonym kontekście historycznym?

Czy Irzykowski, człowiek sporu i niezliczonych literackich agonów, pozostaje nadal postacią sporną, czy jak chciał Stefan Kisielewski "maniak, dziwak impertynent" jest w stanie w dzisiejszym świecie pobudzić do debaty, wreszcie, jak wygląda obecność autora Pałuby, jeśli wyjdziemy poza granice Polski, i jak można oceniać jego twórczość w kontekście komparatystycznym.

(fragment książki)

W książce, której tytuł w zewnętrznej warstwie ironicznie nawiązuje do obiegowej frazy o ‘słabej płci’, a w sposób dyskretniejszy czyni aluzję do u-„lotnych ciał” (E. Grosz) chcę zwrócić uwagę na splot tych dyspozycji i aktywności kobiecej somy, które w obozach koncentracyjnych prowadziły do utrzymania biografii, czyli „całości” człowieka niezredukowanego do wegetacji, składały się na aktywności samostanowienia wykraczającego poza samą biologię.

fragment Wprowadzenia

Jakub Dadlez – doktor filozofii, adiunkt na UMCS w Lublinie. Interesuje się myślą współczesną i nowożytną, obecnie zajmuje go kwestia formowania podmiotowości w późnym kapitalizmie. Ponadto lubi dobre jedzenie, muzykę, starannie wydane książki, bycie w ruchu i swoją codzienność.

Arcysumiennie rekonstruowane i analizowane dzieło Montaigne’a służy Dadlezowi za materiał badawczy, zarazem ilustrację i inspirację stricte filozoficznych rozważań. Rozważania te dotyczą samej natury myślenia, dialektycznego ruchu między dogmatyzmem a krytycznością, relacji między historią, myślą, językiem i materialnością, właściwego rozumienia tego, co nowoczesne, i tego, co ponowoczesne, wreszcie zaś wartości heretyckich prób myślenia w ideologicznych ramach danej epoki. Wszystkie te wątki są pasjonujące, a ich splot z analizami myśli Montaigne’a – nader kunsztowny. W rezultacie mamy do czynienia z książką, która sytuuje się zarówno w dziedzinie historii idei, jak i w dziedzinie filozofii czystej, a z perspektywy każdej z nich jest po prostu świetna.

Długo trzeba było czekać na publikację o tak wielkim znaczeniu nie tylko dla polskiego literaturoznawstwa, ale dla polskiej humanistyki w ogóle. Pojawia się w bardzo szczególnym momencie historycznym, w chwili, kiedy tyle jest jałowych dyskusji wokół nauk humanistycznych, ich znaczenia społecznego, wpływu na kulturę i także na szeroko pojętą codzienność. Jest on ogromny - to niekwestionowana oczywistość, a Wiek teorii utwierdza w tym przekonaniu.

Na pracę składa się obszerny tom monograficzny oraz dwa równie obszerne tomy antologii. Wiek teorii opowiada historię nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego w sposób niezwykle oryginalny. Nie jest to nużący enumeracją katalog najważniejszych osiągnięć czy badaczy, ale kapitalny zbiór obszernych, znakomicie sproblematyzowanych rozpraw - historię nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego poznajemy w ujęciu transwersalnym, misternie skonstruowanym, gdzie jedne fakty odwołują się do innych, łącząc się ze sobą poprzecznie w obrębie całego tomu, zupełnie tak, jak łączą się one ze sobą w historii polskiej i światowej myśli literaturoznawczej. Czytając Wiek teorii, uświadamiamy sobie niebywałe bogactwo polskiego literaturoznawstwa teoretycznego XX i XXI wieku, jego znaczenie i wpływ na rozwój dyscypliny w świecie, różnorodne interferencje, w jakie było uwikłane. Ta księga nie jest prostym podsumowaniem dokonań (tych spełnionych i z różnych przyczyn zaprzepaszczonych), ale także gruntowną analizą tego, co dzieje się w polskim literaturoznawstwie teoretycznym dzisiaj.

W tym tomie wszystko zaczyna się od pokornego podejścia do historii i tradycji, ale także - co bardzo istotne - od wskazania pryncypiów. Przedmiot badań został zdefiniowany nie jako "teoria literatury", a jako "literaturoznawstwo teoretyczne". W jedenastopunktowym zbiorze zasad ułożonych przez Danutę Ulicką odnajdujemy także fundamentalną regułę, która jest jednocześnie najważniejszą moim zdaniem tezą tej monografii: światowe literaturoznawstwo nowoczesne narodziło się w przestrzeni Europy Środkowej i Wschodniej. To sprawa zasadniczej wagi, o wielkim znaczeniu dla dyscypliny dzisiaj, dla jej kondycji we współczesnej nauce polskiej. Ważną tezą przedstawionych badań jest i to, że nowoczesne literaturoznawstwo polskie od samego początku rozwijało się na styku różnych dyscyplin, a zatem od samego początku znosiło cezury i cenzury, było interdyscyplinarne czy nawet transdyscyplinarne. Znaczenie Wieku teorii polega także na tym, że już od początkowych założeń skutecznie wyprowadza poza zamknięty krąg narosłych przez lata mitów, uproszczeń, obiegowych opinii nie chodzi tu po prostu o prawdę, ale o ukształtowanie pewnego stylu myślenia i wypowiadania się o przeszłości i teraźniejszości dyscypliny.

Przygotowany do publikacji tom stanowi ważne dopełnienie wiedzy o życiu i twórczości Marii Dąbrowskiej, domyka też znacząco obraz jej korespondencji. Zebrany tu materiał epistolograficzny ma charakter wyjątkowy przede wszystkim ze względu na swoją obszerność (listy pochodzą z okresu prawie 30 lat), charakter relacji korespondentów, a także ze względu na niezwykły splot w tych zapisach literatury i życia. W korespondencji dwojga wybitnych intelektualistów i wieloletnich partnerów życiowych codzienność przeplata się z wysokiej próby refleksją o literaturze i kulturze, wyłaniające się stąd portrety korespondentów otoczone są przez wyraziste portrety ludzi im współczesnych z różnych środowisk i różnych egzystencjalnych traktów.
Listy wymieniane między Marią Dąbrowską i Stanisławem Stempowskim są najważniejszym i najciekawszym zespołem korespondencji autorki "Nocy i dni". Mimo że minęło ponad pół wieku od jej śmierci, nie są znane ani szerokiemu kręgowi czytelników, ani nawet literaturoznawcom.

Przygotowany do publikacji tom stanowi ważne dopełnienie wiedzy o życiu i twórczości Marii Dąbrowskiej, domyka też znacząco obraz jej korespondencji. Zebrany tu materiał epistolograficzny ma charakter wyjątkowy przede wszystkim ze względu na swoją obszerność (listy pochodzą z okresu prawie 30 lat), charakter relacji korespondentów, a także ze względu na niezwykły splot w tych zapisach literatury i życia. W korespondencji dwojga wybitnych intelektualistów i wieloletnich partnerów życiowych codzienność przeplata się z wysokiej próby refleksją o literaturze i kulturze, wyłaniające się stąd portrety korespondentów otoczone są przez wyraziste portrety ludzi im współczesnych z różnych środowisk i różnych egzystencjalnych traktów. Listy wymieniane między Marią Dąbrowską i Stanisławem Stempowskim są najważniejszym i najciekawszym zespołem korespondencji autorki "Nocy i dni". Mimo że minęło ponad pół wieku od jej śmierci, nie są znane ani szerokiemu kręgowi czytelników, ani nawet literaturoznawcom.

Sztuka geniuszu to słynny, dotąd nietłumaczony na polski traktat Graciána, wielokrotnie wzmiankowany przez klasycznych badaczy takich jak Ernst Robert Curtius czy Gustav René Hocke jako jedno z najwybitniejszych osiągnięć filozoficznych manieryzmu i baroku. Gracián przedstawia w nim własną teorię konceptyzmu, stając w szeregu z takimi teoretykami jak Maciej Kazimierz Sarbiewski, Matteo Peregrini czy Emanuele Tesauro (o tych związkach szczegółowo pisze Piotr Sobolczyk we wstępie do dzieła). Jego traktat stanowi także swoistą antologię czy wypisy z ukochanych przezeń autorów greckich, rzymskich, niekiedy włoskich i portugalskich, ale przede wszystkim współczesnych mu hiszpańskich.

Traktatowi towarzyszy pierwsza w kulturze polskiej antologia hiszpańskiej poezji Siglo de Oro w przekładach Piotra Sobolczyka, gdzie znaleźli się zarówno autorzy cytowani i ukochani przez Graciána, jak i inni uznani lub obecnie odkrywani poeci epoki, m.in. znalazły się tu nowe przekłady św. Jana od Krzyża, nieprzyswojonego dotąd polszczyźnie najwybitniejszego poety baroku europejskiego Luisa de Góngory, czy niezwykłej poetki Sor Juany Inés de la Cruz.

Przeczytałam książkę p. Łucji Iwanczewskiej z dużym zainteresowaniem i z wielką przyjemnością. Podoba mi się swada, z jaką autorka wprowadza czytelnika w kontekst działań artystycznych i para-artystycznych lat 90., delikatny humor często graniczący z ironią, a także głębsza analiza kontekstu społeczno-politycznego owej epoki. Szczególnie zainteresowało mnie rozszerzenie pojęcia performansu na szersze wydarzenia kulturowe. Ramy teoretyczne pracy wyznaczone przez koncepcję humanistyki afirmatywnej zaproponowaną przez Ewę Domańską oraz humanistyki zaangażowanej i badań opartych na sztuce w ujęciu Ryszarda Nycza wyznaczają ciekawy horyzont myślenia o kulturze w sposób nie tylko krytyczny, ale jednocześnie transformacyjny. (Zarówno opisywane wydarzenia, jak i książka sama w sobie są jak radosny wybuch deleuzjańskiej energii!)

fragment recenzji prof. Joanny Żylińskiej

Stan wyczerpania tradycji nie oznacza jej śmierci. Wyczerpanie jest tu metaforą stanu ?pośredniego? ? między życiem a śmiercią; stanu, gdy nie sposób uwolnić się od przeszłości, rozliczyć się z nią, zapomnieć, ale też, gdy nie sposób projektować przyszłości, postrzeganej jako zagrożenie ocalałych resztek, na których fundowana jest tożsamość mieszkańców ?epoki klimakterycznej?. Chciałam uchwycić procesualność tego zjawiska ? nie portretować incydentalnych momentów regresu, ale pokazać polskie doświadczenie dziewiętnastowieczności jako ciągły, długotrwały proces, w którym źródłem zjawisk i postaw bardziej niż rozwój i nadzieja na lepszą przyszłość okazywało się doświadczenie utraty, świadomość wyczerpywania się świata kojarzonego z przedrozbiorową Rzecząpospolitą i lęk przed jego ostatecznym kresem. [ze Wstępu]

Książka Izabeli Jarosińskiej o Złym jest jedyną pracą o tej powieści pisaną z punktu widzenia historyka literatury, będącego swego rodzaju świadkiem epoki. Autorka umiejętnie wykorzystuje własną pamięć z lat wczesnej młodości, a także ujawnia świetną znajomość realiów warszawskich sprzed kilkudziesięciu lat. Książka ma formę swobodnego eseju, zresztą zawsze trzymającego się faktów; jest przeznaczona dla szerszej publiczności, czemu sprzyjają jej niekwestionowane walory literackie.

Z recenzji Michała Głowińskiego

Zły. Instrukcja obsługi to książka "niespiesznego przechodnia", kogoś, kto z wdziękiem przechadza się po historii literatury, umie kojarzyć pozornie odległe fakty i ciekawie opowiadać. I kogoś, kto umie uważnie, bardzo uważnie czytać; pozostaję pod jej dużym wrażeniem.

Z recenzji Marka Bieńczyka

Książka stanowi propozycję teoretyczną w obrębie badań polskiej pamięci o Zagładzie i badań bystanderów i świadków Zagłady. Używając pojęć psychoanalitycznych, autor opisuje perwersyjne mechanizmy i charakter polskiej pamięci działające w reprezentacjach Holokaustu, w których przedostaje się to, o czym najtrudniej pamiętać: przyjemność czerpaną ze zbrodni, identyfikację ze sprawcą przemocy, potężny lęk przed zemstą, przyjmowanie pozycji ofiary. Dotychczasowe psychoanalityczne badania pamięci nie potrafiły ująć tych doświadczeń, ponieważ były skupione na problematyce żałoby, melancholii, wyparcia i utraty. Doświadczenia historyczne polskich świadków Zagłady inne niż na zachodzie Europy mają odmienne konsekwencje dla tożsamości i pamięci, znacznie trudniej jest uwolnić się od bezpośrednich wspomnień skrajnej przemocy. Uwzględnienie specyfiki pozycji polskiego świadka pozwala na włączenie nowego ujęcia do współcześnie rozwijającego się nurtu badań pamięci i świadków Zagłady.

Książka analizuje powieści i sztuki teatralne takich autorek i autorów, jak Jane Austen, siostry Brontë, Charles Dickens, Wilkie Collins, Emil Zola, Aleksander Dumas, Henryk Ibsen, Zofia Nałkowska, Gabriela Zapolska, Alice Munro, Marilyn French, Elfriede Jelinek, Toni Morrison, Alice Walker, Arundhati Roy, David Herbert Lawrence, Michel Faber i Sarah Waters. Wszystkie te dzieła opisują doświadczenia kobiet żyjących w świecie, który ogranicza ich wolność i możliwości spełnienia. Katarzyna Szumlewicz zwraca uwagę na dwa rzadko opisywane razem aspekty biografii swoich bohaterek: z jednej strony na ekonomię, czyli pracę, pieniądze i własność, z drugiej zaś – na miłość i powiązane z nią zagadnienia, takie jak seks, małżeństwo i macierzyństwo. Mimo ograniczeń i restrykcji opisywane kobiety dążą do szczęścia i spełnienia, a przynajmniej niezależności w decydowaniu o swoim życiu. Gdy ambicje te zostają zduszone, często pojawiają się rozpacz i szaleństwo. Książka rekonstruuje losy i subiektywne punkty widzenia bohaterek z perspektywy emancypacji, to znaczy wizji takiego ładu społecznego, w którym usunięte zostałyby przeszkody w zaspokajaniu potrzeb zarówno materialnych, jak i emocjonalnych.

Niniejsza książka, wydana w Japonii w roku 2012, jest jedną z pierwszych transgatunkowych analiz twórczości Schulza, ujmującą w jednej perspektywie jego dzieła literackie i plastyczne, począwszy od najwcześniejszych rysunków z drugiej dekady XX wieku aż do opowiadań z drugiej połowy lat trzydziestych. Ariko Kato bada autoreferencyjne tematy i motywy pojawiające się powtarzalnie w twórczości literackiej i wizualnej Schulza. Wydobywa w ten sposób obecną w tym dziele modernistyczną refleksję nad medium sztuki – fundamentalne Schulzowskie pytania o sens przedstawienia artystycznego czy tradycyjna koncepcje mimesis.

(nota wydawcy)

O wybitności książki Ariko Kato świadczy przede wszystkim zamiar całościowego ujęcia twórczości Schulza – to znaczy zarówno twórczości literackiej, plastycznej, jak i problematyki teoretycznej wpisanej w rozważania Schulza na temat sztuki. Towarzyszą temu mistrzowskie rozważania analityczne o poszczególnych zagadnieniach oraz znakomita orientacja Autorki w historycznych źródłach i inspiracjach literacko-estetycznych Schulza – zwłaszcza z kręgu piśmiennictwa niemieckojęzycznego. W rezultacie powstała książka, która jest znakomicie uzasadnionym wywodem naukowym, zawierającym oryginalne i błyskotliwie przedstawione tezy oraz nowe pomysły interpretacyjne, a nawet odkrycia.

z recenzji wydawniczej Włodzimierza Boleckiego

Zestawienie Hiroszima-Nagasaki i Holokaust budzi odmienne reakcje w Japonii i na Zachodzie. Artykuły zawarte w książce poruszają następujące zagadnienia: 1) pamięć i narracja o Zagładzie w Polsce, 2) recepcja Holokaustu i innych wydarzeń wojennych w Japonii, 3) dyskurs społeczno-polityczny na temat zrzucenia bomby atomowej na Hiroszimę i Nagasaki. Biorąc za punkt wyjścia te dwa wydarzenia: Zagładę oraz zrzucenie bomby atomowej, zamierzamy stworzyć platformę do poszukiwania podobieństw i różnic między pamięcią o II wojnie światowej, jaka funkcjonuje w przestrzeni krajów różniących się położeniem geograficznym, powojenną historią, geopolityką, jak Polska i Japonia.